Strona startowa ♥ Blog ♥ Zaburzenia Integracji Sensorycznej (SI): Objawy, Przyczyny i jak sobie z nimi radzić
Zaburzenia Integracji Sensorycznej (SI): Objawy, Przyczyny i jak sobie z nimi radzić
Podejrzewasz, że twoje dziecko ma problem z integracją sensoryczną? Ta niezwykle ważna umiejętność pozwala nam przetwarzać i reagować na informacje pochodzące z naszych zmysłów. Jej zaburzenia mogą prowadzić do trudności w codziennym funkcjonowaniu. W naszym najnowszym artykule zgłębiamy kwestię zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci, opisujemy ich różne formy i objawy, takie jak nadwrażliwość dotykowa czy trudności z koncentracją.
Ponadto zwracamy uwagę na ich konsekwencje dla rozwoju dziecka i jak je rozpoznać. Z nami dowiesz się więcej o tym, jak radzić sobie z tymi wyzwaniami i jak odpowiednia terapia może pomóc poprawić jakość życia twojego dziecka. Czytaj dalej, aby zrozumieć lepiej, jak zaburzenia integracji sensorycznej wpływają na dziecko i jak możemy pomóc im przetrwać ten trudny czas.
Dziecko niezgrane, czyli zaburzenia integracji sensorycznej
Różne są dzieci, różne ich zachowania, ale czasem, za niesfornym i niezgranym maluchem, kryje się coś więcej. Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego niektóre dzieci są bardziej wycofane, rozdrażnione, nadmiernie bojaźliwe lub wręcz przeciwnie — uwielbiają być w ciągłym ruchu i dotykać wszystkiego dookoła? Te cechy mogą być symptomami zaburzeń integracji sensorycznej.
Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?
Zaburzenia integracji sensorycznej to problem, który może dotyczyć każdego malucha. W każdym przypadku objawia się on trochę inaczej. Przyjacielskie objaśnienia dostarczą nam konkretnych przykładów.
Na pewno spotkaliśmy dzieci, które nie lubią się przytulać, albo wręcz przeciwnie – mają nieodpartą potrzebę tulić się i dotykać wszystkiego, co spotkało na swojej drodze. Rozdrażnione, nadmiernie bojaźliwe, uwielbiające być w ciągłym ruchu lub wycofane… nieumiejące skoncentrować się na jednej rzeczy i nielubiące mycia zębów czy czesania… bystre, ale mające jednak problem z nauką pisania czy czytania… ciągle mylące stronę literek i niemieszczące się w liniach… bez przerwy potykające się i z wiecznie zdartymi kolanami…
Dlaczego niektóre dzieci są inne?
Na pierwszy rzut oka, mogłoby się wydawać, że takie są uroki dzieciństwa i każde dziecko ma prawo być inne. Ale czy nigdy nie zastanawialiście się, dlaczego niektóre dzieci praktycznie nie przysparzają problemów w domu czy w szkole, a inne wprost przeciwnie? A może usłyszeliście od zmartwionej koleżanki, że z jej synkiem niby wszystko jest w porządku, ale niepokoi ją to, że nie za bardzo umie odnaleźć się w grupie bawiących się dzieci?
Czasem, za tymi zaburzeniami, stoją zaburzenia integracji sensorycznej. To temat, o którym warto rozmawiać. Pamiętajcie — nie zawsze „niesforność” jest zwykłym etapem rozwoju. Czasem to sygnał, który powinien skierować nas do specjalistów. Pamiętajcie, że każde dziecko jest inne, ale każde zasługuje również na zrozumienie i pomoc.
Zrozumieć zaburzenia integracji sensorycznej
To, co na pierwszy rzut oka może wydawać się tylko kłopotliwą cechą charakteru dziecka, może być skutkiem zaburzeń integracji sensorycznej. Czy słyszeliście o nich? Czy wiecie, jakie są ich objawy i co tak naprawdę oznaczają dla dziecka i jego rozwoju?
Integracja sensoryczna a opóźnienie umysłowe
Zaburzenia integracji sensorycznej nie są powiązane z opóźnieniem umysłowym, choć mogą powodować trudności w codziennym funkcjonowaniu. Nie da się ich zdiagnozować przy użyciu standardowych badań, a wykrycie pewnych objawów możliwe jest jedynie dla doświadczonego terapeuty integracji sensorycznej lub świadomego opiekuna. Ale czym są te zaburzenia?
Definicja zaburzeń integracji sensorycznej
Zgodnie z definicją Caroli Stock Kranowitz, zaburzenia przetwarzania sensorycznego są brakiem umiejętności wykorzystywania otrzymywanych przez zmysły informacji do płynnego, codziennego funkcjonowania. Innymi słowy, są to trudności w normalnej integracji sensorycznej — sposobie odbierania, organizowania i wykorzystywania przez mózg informacji sensorycznej, co powoduje, że codzienne interakcje z otoczeniem są nieefektywne. Może to prowadzić do problemów z ruchem, emocjami, uwagą czy adaptacją do otoczenia.
Funkcjonowanie mózgu z zaburzeniami integracji sensorycznej
Mózg nieustannie odbiera informacje z różnych zmysłów, często bez udziału naszej świadomości. Dopiero w mózgu następuje organizowanie i zrozumienie tych bodźców — czyli ich integracja w konkretną informację. To właśnie zaburzenie integracji sensorycznej powoduje, że mózg nie przetwarza, czyli nie porządkuje ciągu impulsów sensorycznych w taki sposób, aby przekazały wiarygodne i dokładne informacje na temat samego siebie i otaczającego świata.
Skutki zaburzeń integracji sensorycznej
Zaburzenia integracji sensorycznej mają znaczący wpływ na jakość życia i mogą skutkować problemami z uczeniem się oraz zachowaniem. Słowa, bodźce i informacje napływają do mózgu, ale on nie radzi sobie z ich posortowaniem, scaleniem w jedną informację i prawidłową interpretacją.
Na przykład, może to utrudniać dziecku ocenę odległości piłki, którą chce złapać. Nawet kiedy wszystko wydaje się w porządku, coś nie działa, co prowadzi do frustracji i rozdrażnienia.
Zaburzenia integracji sensorycznej w codziennym życiu
Jak to wygląda w praktyce? Przenieśmy się na chwilę do przedszkola, a dokładniej do jednej z sal edukacyjnych, gdzie dzieci są zgromadzone na wspólnej aktywności. Wśród nich jest Kacper, którego zły humor wydaje się spowodowany… uwierającą skarpetką. Na pozór błahe kwestie mogą wpływać na jego zdolność skupienia się na zajęciach, a nawet chęć udziału w nich.
Wygląd zaburzeń integracji sensorycznej u różnych dzieci
Przyjrzyjmy się bliżej. Jest również Tomek, który wydaje się znudzony i niezainteresowany. Spędza pół zajęć, patrząc w jedno miejsce, nieangażujący się w aktywności. Ale o dziwo, niespodziewana interakcja z Kacprem, który rzuca w niego skarpetką, budzi w nim tętno energii.
Również Alicja ma swoje problemy. Mimo że jest nadzwyczaj ostrożna, wydaje się niezręczna, często zalicza każdą napotkaną przeszkodę. Choć wydaje się nieszkodliwa, często unika zabawy z rówieśnikami.
Nie zapomnijmy o Michale, który zdaje się przeciwnością Alicji. Bezustannie skacze, biega, nie jest w stanie usiedzieć w miejscu. Jego poziom energii wydaje się niewyczerpany, co przekłada się na ciągłą aktywność.
Zaburzenia integracji sensorycznej — diagnoza i rozwiązania
Choć opisane dzieci są różne, wszystkie mają prawdopodobnie jedną wspólną cechę — zaburzoną integrację sensoryczną. Mają problemy z podstawowymi umiejętnościami, takimi jak reagowanie na zwykłe bodźce, planowanie i organizacja działań, a także regulacja uwagi i poziomu aktywności.
Jeśli intuicja podpowiada Wam, że coś jest nie tak, nawet jeśli Wasze dziecko jest zdrowe, inteligentne i kochane, nie ignorujcie tych sygnałów. Zaburzenia integracji sensorycznej nie są wynikiem charakteru czy genetyki — to specyficzne zaburzenie, które wymaga zrozumienia i specjalistycznego podejścia.
Symptomy zaburzonej integracji sensorycznej
Skonsultowaliśmy się z Aleksandrą Charęzińską, pedagogiem i terapeutką integracji sensorycznej, aby dowiedzieć się, z jakimi problemami najczęściej zmagają się rodzice. Zdaniem naszej specjalistki, objawy mogą znacznie zależeć od wieku dziecka
„W przypadku dzieci w wieku 1-3 lat, rodzice często zgłaszają problemy z usypianiem i częste wybudzanie. Dodatkowo dzieci mogą być narażone na częste napady złości, drażliwość, tendencje do gryzienia i szczypania innych oraz nadmierną wrażliwość na bodźce sensoryczne” – wyjaśnia Charęzińska.
Specyfika zaburzeń w różnym wieku
Jeśli chodzi o dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, obserwuje się:
- nadaktywność,
- problemy z koncentracją,
- wrażliwość na bodźce sensoryczne,
- niestabilność emocjonalną.
Starsze dzieci zmagają się z problemami związanymi ze szkołą, takimi jak trudności podczas nauki pisania czy czytania. Terapeutka zauważa również rosnącą grupę dzieci, które są wybiórcze w jedzeniu lub wręcz nie chcą jeść.
Wczesne objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Jean Ayres, założycielka terapii integracji sensorycznej, zwraca uwagę na następujące wczesne objawy:
- późne rozpoczęcie siedzenia i pełzania w porównaniu z rówieśnikami,
- problemy z nauką wiązania sznurowadeł,
- trudności z nauką jazdy na rowerze.
Zaburzenia zmysłu dotyku
Ważne jest również zauważenie nadwrażliwości na dotyk. Może ona objawiać się unikaniem pieszczot, kontaktu z rówieśnikami, czy podstawowych czynności higienicznych jak mycie, czesanie włosów czy obcinanie paznokci.
Dzieci mogą również unikać zabaw, które uwzględniają bezpośredni kontakt ze skórą, np. lepienie z plasteliny. Często również są wybredne w kwestii ubrań, a nawet jedzenia — mogą nie tolerować potraw o określonej konsystencji.
Jak łatwo sobie wyobrazić, może to utrudniać rodzicom codzienną opiekę nad dzieckiem. Przede wszystkim, dzieci mogą odczuwać duży dyskomfort i trudności w wykonywaniu codziennych czynności z powodu zaburzonej percepcji dotyku.
Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej według V. Maas
Poniższe symptomy mogą wskazywać na to, że dziecko może zmagać się z problemami z przetwarzaniem bodźców, co znacząco utrudnia mu codzienne funkcjonowanie.
- opóźniony rozwój motoryczny,
- niska stabilność równowagi,
- nieczytelne pismo,
- unikanie rysowania i wycinania,
- problemy z czytaniem,
- trudności z orientacją przestrzenną i świadomością schematu ciała,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia pamięci wzrokowej i słuchowej,
- zredukowane napięcie mięśniowe,
- trudności z koordynacją wzrokowo-słuchową,
- problemy z interpretacją poleceń,
- nadpobudliwość,
- nadwrażliwość na dźwięki i zapachy,
- niska samoocena,
- tendencja do izolacji,
- niezdarność ruchowa, upadki,
- nadmierna ostrożność,
- spowolnienie tempa działania,
- trudności z planowaniem ruchów,
- brak precyzji ruchów.
Wpływ zaburzeń integracji sensorycznej
Zaburzenia integracji sensorycznej mają istotne konsekwencje dla codziennego funkcjonowania nie tylko samej osoby dotkniętej tym stanem, ale również jej otoczenia. Ważne jest, aby nie lekceważyć tych problemów.
Zaburzenia integracji sensorycznej
najczęściej:
- utrudniają proces nauki w szkole,
- wpływają negatywnie na zachowanie,
- hamują rozwój motoryczny,
- zniechęcają do aktywności społecznej,
- wpływają negatywnie na rozwój emocjonalny.
Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej często doświadczają problemów szkolnych, takich jak trudności z nauką czytania, pisania i liczenia. Często w przyszłości zmagają się również z dysleksją. Te problemy mają znaczny wpływ na jakość dorosłego życia.
Dlatego tak ważne jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia dla integracji sensorycznej i stymulacji sensomotorycznej dzieci, szczególnie tych, które znajdują się w grupie ryzyka zaburzeń integracji sensorycznej.
Podejście do zaburzeń integracji sensorycznej: klucz do sukcesu
Zaburzenia integracji sensorycznej nie oznaczają końca świata. Dzięki odpowiedniemu wsparciu i skierowaniu aktywności dziecka w odpowiednią stronę możemy świadomie wzmocnić i wesprzeć nasze pociechy w obszarach, w których tego najbardziej potrzebują.
Ważne jest, aby nie lekceważyć podejrzeń o ewentualne problemy, zasłaniając się przekonaniem, że “z czasem to minie”. Takie podejście może nas pozbawić okazji do udzielenia dziecku pomocy, kiedy jest najbardziej otwarte na nowe doświadczenia.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się ze specjalistą — terapeutą integracji sensorycznej. Ponadto warto zapewnić dziecku otoczenie, które dostarczy mu najlepszych bodźców i naturalnej stymulacji. Szczególnie ważna jest stymulacja dwóch kluczowych zmysłów: równowagi i głębokiego czucia, na przykład przez huśtanie.
Doskonałymi narzędziami, które pomagają w tej kwestii, mogą być huśtawka dla dzieci, czy kołyska kosz sensoryczny w pokoju dziecka, plac zabaw, basen sensoryczny i wiele innych. Od początku życia dziecka warto świadomie kształtować jego otoczenie, aby zapewnić jak najlepszą stymulację.
Świetnym przykładem takiego podejścia może być kołyska wisząca Memola, która może towarzyszyć dziecku przez całe dzieciństwo, aż do 12 roku życia. Pamiętajmy, że z odpowiednim wsparciem, każde dziecko może przezwyciężyć wyzwania związane z zaburzeniami integracji sensorycznej.
Literatura:
Ayres A. J., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia Universalis, Gdańsk 2015.
Banaszek G., Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty, Bielsko – Biała 2004.
Charbicka M., Integracja sensoryczna przez cały rok, Engram, Warszawa 2017.
Eliot L., Co tam się dzieje?, Media Rodzina, Poznań 2010.
Stock Kranowitz C., Nie – zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Harmonia Universalis, Gdańsk 2005.