JAK SIĘ OBJAWIAJĄ I CZYM SĄ ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ (SI)

Dziecko niezgrane, czyli zaburzenia integracji sensorycznej

Czym są zaburzenia integracji sensorycznej, postaramy się wyjaśnić na przykładzie. Na pewno każdemu zdarzyło się spotkać dziecko, które nie lubiło się przytulać, albo wręcz odwrotnie – miało ochotę tulić się i dotykać wszystkiego, co spotkało na swojej drodze… rozdrażnione, nadmiernie bojaźliwe, uwielbiające być w ciągłym ruchu lub wycofane… niepotrafiące skoncentrować się na jednej rzeczy i nielubiące mycia zębów czy czesania… bystre, ale mające jednak problem z nauką pisania czy czytania… ciągle mylące stronę literek i niemieszczące się w liniach… bez przerwy potykające się i z wiecznie zdartymi kolanami…

Mogłoby się zdawać, że takie są uroki dzieciństwa i każde dziecko ma prawo być inne. Ale czy nigdy nie zastanawialiście się, dlaczego niektóre dzieci praktycznie nie przysparzają problemów w domu czy w szkole, a inne wprost przeciwnie? A może usłyszeliście od zmartwionej koleżanki, że z jej synkiem niby wszystko jest w porządku, ale niepokoi ją to, że nie za bardzo umie odnaleźć się w grupie bawiących się dzieci? Być może wtedy stwierdziliście, że Wasza znajoma po prostu przesadza i wyolbrzymia.

Czy wiecie, że to wszystko może być skutkiem zaburzonej Integracji Sensorycznej?

Spokojnie, zaburzona Integracja Sensoryczna nie ma nic wspólnego z opóźnieniem umysłowym. Co dodatkowo istotne, nie jest możliwa do zdiagnozowania za pomocą standardowego badania. Jedynie doświadczone oko terapeuty Integracji Sensorycznej, albo świadomy opiekun jest w stanie wychwycić pewne objawy, które mogą, ale wcale nie muszą, świadczyć o tym zaburzeniu. Ale co to właściwie jest? Czym objawia się zaburzona Integracja Sensoryczna? Czy możemy jej jakoś przeciwdziałać, zapobiegać?

Według Caroli Stock Kranowitz zaburzenia przetwarzania sensorycznego to brak umiejętności wykorzystywania otrzymywanych przez zmysły informacji w celu płynnego, codziennego funkcjonowania1. Mówiąc prościej, zaburzenie przetwarzania sensorycznego to trudność w sposobie odbierania, organizowania i wykorzystywania przez mózg Informacji Sensorycznej, w wyniku czego codzienne interakcje z otoczeniem danej osoby są nieefektywne. W konsekwencji może to wywoływać trudności w ruchu, emocjach, uwadze lub reakcjach adaptacyjnych tej osoby.

Innymi słowy, nasz mózg cały czas odbiera ze wszystkich zmysłów informacje. Docierają one do niego bez udziału naszej świadomości. Niestety sam fakt, że ciało je odbiera, nie oznacza, że wie, co te informacje znaczą. Dopiero w mózgu następuje zorganizowanie i zrozumienie tych bodźców, czyli ich integracja w jakąś konkretną informację . Informacja o tym na przykład, że coś jest zimne i mokre jeszcze nie mówi nam, że jest to na przykład lód. By zrozumieć tę informację, potrzebujemy jeszcze obrazu oraz zapachu – dopiero wtedy pełną scaloną informację. Tak mniej więcej możemy sobie wyobrazić ten proces, by lepiej zrozumieć, co dzieje się w uczącym się mózgu dziecka.

To, że mamy do czynienia z dysfunkcją Integracji Sensorycznej oznacza, że mózg nie przetwarza, czyli nie porządkuje ciągu impulsów sensorycznych w taki sposób, by przekazały dziecku wiarygodne i dokładne informacje na temat jego samego i otaczającego świata. Takie zaburzenie świadczy o, jak to nazwała Ayres, ,,korku ulicznym w mózgu”, który powstaje wtedy, gdy mózg nie radzi sobie z integracją napływających bodźców. One tam dopływają, ale nie są segregowane, przetwarzane i interpretowane. Czyli tak naprawdę dziecko ma mylne lub żadne informacje o otaczającym je świecie. Jest jakby ślepe i głuche, mimo że te narządy dobrze funkcjonują same w sobie.

Zaburzona Integracja Sensoryczna pod wieloma względami wpływa na jakość życia i może skutkować problemami z uczeniem się oraz zachowaniem. Słowa, bodźce i informacje napływają do mózgu, ale on nie radzi sobie z ich posortowaniem, scaleniem w jedną informację i prawidłową interpretacją, na przykład oceną odległości piłki, którą chce złapać. Wszystko niby jest w porządku, ale jednak nie działa, co powoduje frustracje i rozdrażnienie.

Jak to może wyglądać w życiu codziennym?

Przenieśmy się oczami wyobraźni do przedszkola, a dokładniej do jednej z sal edukacyjnych, w której to pani pedagog zaprosiła wszystkich wychowanków do jednego koła. Jest tam Kacper, który dziś nie ma najlepszego nastroju. Wstał lewą nogą? Może jest nie w sosie? Nie! Przyczyną niezadowolenia jest… uwierająca skarpetka (poprzednio problemem okazała się plastelina, która chłopca wprawiała wręcz w obrzydzenie). No i kto by pomyślał, że tak prozaiczne sprawy mogą sprawiać, że Kacper nie może się skupić na zajęciach, a nawet nie chce w niektórych uczestniczyć?

Zostawmy Kacpra w spokoju, na pewno z tego wyrośnie! Spójrzcie na Tomka. Ach, jakże mu nudno, nieciekawie… przez pół zajęć siedzi ze znużoną miną wpatrzony w jeden punkt. Niezaangażowany, nieaktywny, a może po prostu nieśmiały? Ale, zaraz, chwilę! Nagle niezadowolony Kacper rzuca w Tomka skarpetkami! Uf, Kacper na pewno w końcu poczuł ulgę! Wtem Tomek się ożywia! Wow, skąd te pokłady energii? Jednak gejzer aktywności za jakiś czas ustaje, a Tomek znów popada w typowy dla siebie letarg.

Co się dzieje z Kacprem? Nie doszukujmy się. Przecież spokojne usposobienie to nie grzech, ale grzechem jest wpadać na wszystko i na wszystkich! Alicja, pomimo tego, że wydaje się aż za nadto ostrożna, zalicza każdą napotkaną dziurę. Zderzenie ze stołem, z koleżanką i ze wszystkim, co napotka na swojej drodze to chleb powszedni. Nie bez przyczyny ma poobdzierane kolana. Choć Ala jest nieco niezdarna i często ma problemy z równowagą, wydaje się, że nie sprawia problemów… ale czemu nie potrafi lub nie chce bawić się  z rówieśnikami, tylko im się smętnie przygląda? To przez tę ostrożność?

Ostrożności nigdy za wiele, spójrzcie tylko na Michała. On chyba wyzbył się jej całkowicie! Bezczynne siedzenie w kółku? Halo, ziemia! Ten kolorowy dywan aż się prosi, żeby po nim poskakać, pobiegać. Nie, Michał nie wysiedzi w miejscu, a jeśli już to i tak musi coś robić. Zgrzytanie zębami? Proszę bardzo! Rzucie kołnierzyka od t – shirtu? Jeszcze lepiej! To dziecko chyba nigdy się nie męczy!

Dobrze, wróćmy na ziemię. Każde z opisanych dzieci jest inne, ale wszystkie najprawdopodobniej mają jedną wspólną cechę – zaburzoną Integrację Sensoryczną. Wszystkie zmagają się z podstawowymi umiejętnościami: kierowania swoim reakcjami na zwykłe wrażenia, planowania i organizowania swoich działań  oraz regulowania swojej uwagi i poziomu aktywności. Gdy pomimo, że Wasze dziecko jest zdrowe, inteligentne, kochane, to czujecie lub Wasza intuicja podpowiada Wam, że coś jest nie tak (dziecko zawsze wysyła sygnały) nie wmawiajcie sobie, że to taki typ, że ma to po dziadku, albo – co najgorsze – wyrośnie!

Zaburzona Integracja Sensoryczna – objawy

Zapytaliśmy Aleksandrę Charęzińską, pedagoga, terapeutę Integracji Sensorycznej, o to, z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się rodzice. Nasz specjalistka od razu podkreśla, że dużo zależy od wieku pociechy.

,,W wieku od 1 – 3 lat rodzice skarżą się na częste wybudzanie malucha i problem z usypianiem oraz relaksowaniem się. Do tego dochodzą częste napady złości, drażliwość, gryzienie i szczypanie innych oraz siebie, a także wrażliwość na bodźce sensoryczne” – wyjaśnia.

Jeśli chodzi o dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, to tu specjalistka wskazuje na:

•    nadaktywność
•    problemy z koncentracją uwagi
•    wrażliwość na bodźce sensoryczne
•    labilność emocjonalną

Wśród dzieci, które już rozpoczęły naukę, mogą pojawić się problemy typowo szkolne, takie jak: trudne zachowanie na lekcjach, trudności podczas nauki pisania czy czytania. Ponadto Ola wskazuje na nową grupę dzieci, które pojawiają się na jej zajęciach coraz częściej. Mowa o niejadkach i dzieciach jedzących wybiórczo.

Według Ayres do wczesnych objawów zaburzonej Integracji Sensorycznej, na które należy zwrócić uwagę są:

•    siadanie i pełzanie później niż rówieśnicy
•    kłopoty z nauką wiązania sznurowadeł
•    trudności z nauką jazdy na rowerze

Warto zwrócić uwagę na nadwrażliwość dotykową.

A co w sytuacji, gdy nasze dziecko ma zaburzony zmysł dotyku? Czerwona lampka  może zapalić się w sytuacji, gdy zaobserwujemy, że nasza pociecha unika pieszczot, kontaktów z rówieśnikami, a nawet mycia się, czesania włosów, obcinania paznokci czy szczotkowania zębów. Często takie dzieci wykazują niechęć do lepienia plasteliną i innych ‘’brudzących” zabaw. Może to się objawiać również tym, że dziecko będzie bardzo wybredne jeśli chodzi o noszone ubranka, oraz niektóre potrawy (może nie lubić dań o określonej konsystencji).

Chyba potraficie sobie wyobrazić, jak utrudnia to rodzicom codzienną opiekę nad dzieckiem i przede wszystkim jakie maluch, przez zaburzoną percepcję dotyku, może odczuwać trudności i dyskomfort przy wykonywaniu codziennych czynności?

Co powodują zaburzenia Integracji Sensorycznej

Zaburzeń Integracji Sensorycznej nigdy nie powinno się bagatelizować, ponieważ mają one wpływ na codzienne funkcjonowanie nie tylko głównego zainteresowanego, ale też otoczenia.

Najogólniej zaburzenia integracji sensorycznej:

•    utrudniają naukę w szkole
•    zaburzają zachowanie
•    obniżają rozwój ruchowy
•    utrudniają rozwój społeczny
•    zaburzają rozwój emocjonalny

Dzieci z zaburzoną integracją sensoryczną mają trudności w szkole: problemy z nauką czytania, pisania i liczenia. Często w przyszłości borykają się z dysleksją. To wszystko w oczywisty sposób rzutuje na jakość całego dorosłego życia. To między innymi dlatego tak ważne jest wspieranie integracji sensorycznej, odpowiednia stymulacja sensomotoryczna dzieci, a zwłaszcza tych dzieci  z tak zwanej grupy ryzyka zburzeń Integracji Sesnorycznej.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej (V.Maas):
Poniżej wymienione są najczęstsze objawy, które mogą nam dać do zrozumienia że dziecko może mieć problem z przetwarzaniem bodźców co w oczywisty sposób utrudnia mu funkcjonowanie na co dzień.

•    opóźniony rozwój fizyczny
•    słaba równowaga
•    brzydkie pismo
•    niechęć do rysowania i wycinania
•    problemy z czytaniem
•    trudności w orientacji w przestrzeni i schemacie własnego ciała
•    zaburzenia w koncentracji uwagi
•    zaburzenia pamięci wzrokowej i słuchowej
•    obniżone napięcie mięśniowe
•    zaburzenia koordynacji wzrokowo-słuchowej
•    trudności z rozumieniem poleceń
•    nadruchliwość
•    nadwrażliwość na dźwięki, zapachy
•    niski poziom samooceny
•    postawa wycofania
•    niezgrabność ruchowa potykanie się
•    lękliwość
•    spowolnienie
•    trudności z planowaniem motorycznym
•    słaba precyzja ruchów

W bardziej szczegółowy sposób jest to przedstawione na poniższej infografice: